ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-16-13.1.68/02-2013

ПОӘК
Студенттерге арналған пәндердің оқу жұмыс бағдарламасы «Спорт мектептерінде спорт сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар»

«__»______2013 ж.
№ 3 басылым

ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

(СИЛЛАБУС)
«Спорт мектептерінде спорт сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар» пәнінен
СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
Мамандығы:  5В010800  «Дене шынықтыру және спорт»





                                                         


Семей- 2013ж




Жұмыс бағдарламасы мемлекеттік стандарт негізінде жасалынды. Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі 22.06.2006 ж., Республикалық жоғарғы және жоғарғы оқу орнынан кейінгі білім жөніндегі Кеңес жиналысының Хаттама шешімімен БЕКІТІЛГЕН 
Құрастырған: аға оқытушы Құнанбаева  С.К.
Биология кафедрасы отырысында бекітілді.
Хаттама №_____  «_____»  __________ 2013жыл.
Кафедра меңгерушісі ________________ Қалиева С. Қ.

Жаратылыстық ғылымдар факультеттінің Оқу-әдістемелік кеңесі мақұлдаған.
__________________________________________________________________
Хаттама № _____  «_____»  __________ 2013жыл.

Факультеттің Оқу- әдістемелік кеңесінің төрайымы______Абдишева З.В.

Институттың Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді.
Хаттама№_____ «_____»  __________ 2013 жыл

















Түсініктеме

        Гигиена пәні жас ұрпақтың даму ерекшеліктерін және гигиенасын, сыртқы орта факторларының гигиеналық маңызын және оларды шынықтыру үшін пайдалануды, жер участогіне, оқу ғимаратына және ондағы санитарлық-техникалық тетіктерге,  жабдықтауға және оқу құраладарына  қойылатын гигиеналық талаптарды; оқытудың және оқушыларды тәрбиелеудің гигиеналық негіздерін; тамағын,  оқушылар мен студенттер арасында болатын аурулардың профилактикасын зерттейді. Бұл мәселелер жайлы білім әр педагог үшін қажет, өйткені мектеп гигиенасы талаптарының орындалмауы адам организмінің қалыпты дамуына әсерін тигізуі және түрлі ауруларға шалдықтыруы мүмкін. Сондықтан гигиена барлық педагогтық оқу орындарында міндетті түрде оқылатын пән болып табылады.
Спорт мектептерінде спорт сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар пәнінің мақсаты: балалар мен жасөспірімдердің, спортшылардың денсаулығын қорғау, нығайту және сақтау, жұмыс қабілетін арттыруға бағытталған шараларды ңіске асыру. 
Міндеттері:
        Cтуденттерге қоршаған ортаның абиотикалық және биотикалық факторларының әсері туралы ғылыми деректер негізінде жағдай мен өз денсаулығының  бағалауға мүмкіндік беру;
        Курсты оқу нәтижесін студенттер гигиенада қолданылатын әдістерді меңгеру керек. Гигиеналық шаралар мен ережелерді жақсы білу.
        Өз денсаулығын және өзіне жақын адамдардың денсаулығын жолға қоя білуге қабілеттілігін және талпынысын баулау.
Мұғалім білуі керек:
        Адам организмінің тіршілігінің жалпы заңдылықтарын;
        Организм тіршілігінің жасқа байланысты ерекшеліктерін;
        Табиғат факторлары мен құбылыстарын. 
        Гигиеналық ережелер мен шараларды.
Сдуденттер білу қажет:
        Санитарлы-гигиеналық нормативтер мен талаптарды білу
        Ғылымның мына бөлімдері бойынша: жас ерекшелік физиологиясы, мектеп және әлеументтік гигиена, тамақтану гигиенасы, денсаулықты сақтау шараларынан алған білім негіздері;
        Студентер мен жоғарғы сынып оқушыларының анатомо-физиологиялық ерекшеліктерін білу.
        Жас ерекшелігін саралау және әлеументтік психология негіздері;
        Педагогиканың: жас ерекшелігі, салыстырмалы, әлеументтік, экологиялық, педагогикалық этика бөлімдерін;
        Білім мен тәрбиені денсаулықтануландыру әдістері;
        Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістерінің негіздері;
        Еңбек қорғау үлесін қатыстыра отырып, адам денсаулығын қорғаудың құқықтық негіздері.
Осы курсты оқып білуге қажет пәндердің тізімі:
Адам және жануарлар физиологиясы.
        Клетка, ұлпа, мүшелер, мүшелер жүйесі;
        Жүйке жүйесі. Нейрон. Жүйке ұлпасы. Жүйке түйіндері, орталықтары.
        Сезім мүшелері.
        Қан. Қан айналу жүйесі. Жүрек қызметі.
        Лимфа жүйесі.
        Ішкі секреция бездері.
        Ас қорыту жүйесі.
        Тері. Бөліп шығару жүйесі.
        Тірек – қимыл жүйесі.
        Тыныс алу жүйесі.

Адам физиологиясы.
        Мүшелер жүйесі.
        Функционалды жүйелер.
        Қозу физиологиясы. Тірі клеткалардағы биоэлектрлік құбылыстар.
        Анализаторлар. Сезім мүшелері арқылы адамның қоршаған ортамен байланысы.
        Адамның жоғарғы жүйке әрекетінің ерекшеліктері, типтері.
        Ас қорыту жүйесі. Дәрумендер.
        Дене жаттуғыларының түрлері.

Микробиология. Иммунология.
1. Бактериялар. Вирустар.
2. Вакцина.
        Иммунитет, оның түрлері.

Педагогика және психология.
        Мектепте және жанұядағы шиеленіскен жағдайларды шешу жолдары.
        Зейін, түйсіктің, елестің жасқа байланысты ерекшеліктері.
        Сезім және эмоция.
        Сана және ой.
        Балалар психикасы, оның дамуына қоршаған ортаның әсері.
        Стресс.
        Адам психикасы.
Жалпы гигиена, еңбек гигиенасы, тұрмыстық және тамақ гигиенасы.









Пәннің жоспары.
№
Тақырыптар
Дәріс
Семинар
СОӨЖ
СӨЖ
1
Кіріспе. Дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәні.  Мазмұны, мақсаты, міндеттері.
1
1
1
2
2
Организмнің өсу және даму заңдылықтары және гигиенасы.
1
1

1
4
3
Сыртқы ортаның табиғат факторларының гигиеналық маңызы. Ауа гигиенасы 
1
1
1
4
4
Сыртқы ортаның табиғи факторларымен организмді шынықтыру. Су гигиенасы
1
1
2
4
5
Спорттық  ғимараттарға және санитарлық-техникалық құрылыстарға қойылатын гигиеналық талаптар.
Спорттық жабдықтарға спорттық-оқу құралдарына қойылатын гигиеналық талаптар.
2
1
2
4

Жұқпалы аурулардың алдын алу.
1


4


Спортшылардын тамақтану гигиенасы негіздері.
1





Жеке спорт түрлені байланысты тамақтану гигиенасы.
4



7
Жасөспірім спортшылар мен оқушылар гигинасы негіздері.
1

2
4
8
 Саламатты гигиена негіздері.
Күн режимінің гигиеналық негізі. Жеке бас гигиенасы. 
1
1
1
3
9
Спорттық киімге, аяқ киімге қойылатын гигиеналық талаптар.
1
1
1
4
10
Жеке спорт түрлеріндегі дайындықты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
2
1
1
4
11
Қысқы спорт түрлерін ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
1
1
1
4
12
Жаттығу  сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар. 
2
1
1
4

Барлығы:
20
10
15
45



1.Дәріс тақырыбы, мазмұны, сағат саны.
№
Тақырыбы
Мазмұны
Сағат саны
1
Мектеп гигиенасына негізделеген дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәні Гигиена ФК и С  с основами школьной гигиены, цели, задачи, методы.
Мектеп гигиенасына негізделеген дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәнінің мақсаты, міндеті, әдістері, даму тарихы. Өсіп келе жатқан организмнің даму ерекшеліктері. Жас өспірімдердің организмінен ересек адам организмінің айырмашылықтары. Организм дамуындағы өзара байланысқан 3 фактор. Жыныс клеткасы және жыныс мүшесі. Организмнің жеке дамуы. Пренаталды, антенаталды кезең, организмнің ұрықтан кейінгі дамуы.
2
2
Ауа, судың және топырақтың гигиеналық сипаттамасы.
Адамдар тіршілігіне ауаның маңызы. Ауаның физикалық қасиеттері, химиялық құрамы. Ауаға қойылатын гигиеналық талаптар. Суға қойылатын гигиеналық талаптар. Сумен жабдықтау. Ауыз суының гигиенасы. Суды тазарту әдістері. Топыраққа қойылатын гигиеналық талаптар. Сыртқы ортаның табиғат факторларының гигиеналық маңызы және оларды мектеп оқушыларына шынықтыру үшін пайдалану.
2
4
Спорт құрылыстарының гигиеналық негіздері. Оқу ғимараттары мен ондағы санитарлық-техникалық құралдарына, оқу жабдықтары және оқу құралдарына қойылатын гигиеналық талаптар.
Спорт құрылыстарына қойылатын гигиеналық талаптар. Ашық және жабық спорт құрылыстарының түрлері. Ғимарат орны мен жер участогын таңдау. Ғимарат жоспары. Жылыту. Ауа режимі. Жарық режимі. Сумен жабдықтау. Оқу жабдықтары. Жиһаздарды дұрыс іріктеу және парталарға оқушыларды дұрыс орналастыру. Жиһаздарды бөлмелерде дұрыс орналастыру. Оқулықтар, оқу-жазу саймандары, көрнекті құралдар гигиенасы.

3
Жұқпалы ауруларды алдын алу.
Жұпалы аурулар, олардың түрлері. Оларды емдеу, алдын алу. Ауа-тамшылы инфекцияны алдын ала емдеу. Тері аурулары. Венериолгиялық аурулар. Организмнің жұқпалы аурулардан өзін-өзі қорғау. Иммунитет. Иммунитет түрлері.
2

Тамақтану гигиенасы.
Тамақтану гигиенасы. Тамақтану режимін құру. Тәуліктік энергия шығынын анықтау. Хронометражды кесте әдісімен танысу
2


Спортшылардың тамақтану тәртібі.
Тәуліктік тамақтанудың гигиенасы. Тәуліктік тамақ мөлшерін және құрамын анықтау. Спортшылардың тамақтану тәртібі.

7
Жасөспірім спортшылар мен оқушылар гигинасы негіздері.
Роль соблюдения правил личной гигиены для укрепления здоровья и повышения работоспособности. Гигиенические основы режима труда, спортивной деятельности и отдыха. Вред табакокурения, приема алкоголя, наркотиков и токсик

8
 Саламатты гигиена негіздері.
Күн режимінің гигиеналық негізі. Жеке бас гигиенасы. 
Гигиенические основы режима труда, спортивной деятельности и отдыха. Вред табакокурения, приема алкоголя, наркотиков и токсик
2
9
Спорттық киімге, аяқ киімге қойылатын гигиеналық талаптар.
Оқу жабдықтары. Жиһаздарды дұрыс іріктеу және парталарға оқушыларды дұрыс орналастыру. Жиһаздарды бөлмелерде дұрыс орналастыру. Оқулықтар, оқу-жазу саймандары, көрнекті құралдар гигиенасы.

10
Жеке спорт түрлеріндегі дайындықты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
Жеңіл атлетика түрлерінің гигиеналық сипаттамасы (жүгіру, секіру, лақтыру). Спорт ойындарының гигиеналық сипаттамасы (футбол, баскетбол, хоккей). Гимнастика, ауыр атлетика түрлеріне қойылатын гигиеналық талаптар. 

11
Қысқы спорт түрлерін ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
. Қысқы спорт түрлерінің гигиенасы. Жаттығу және жарыс өткізетін орындарды гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз ету.

12
Жаттығу  сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар. 
Жаттығу  сабақтарын жеңіл атлетика түрлерінің гигиеналық сипаттамасы (жүгіру, секіру, лақтыру). Спорт ойындарының гигиеналық сипаттамасы (футбол, баскетбол, хоккей). Гимнастика, ауыр атлетика түрлеріне қойылатын гигиеналық талаптар.


Практика сабақтар жоспары.
1.
Кіріспе. Дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәні.  Мазмұны, мақсаты, міндеттері.
2.
 Сыртқы ортаның табиғат факторларының гигиеналық маңызы. Ауа және су гигиенасы
3.
Профилактика инфекционных заболеваний. Жұқпалы ауруларды алдын алу.
4.
Жас спортшылардың тамақтану тәртібі.
5.
Күн режимінің гигиеналық негізі. Жеке бас гигиенасы
6.
 Саламатты гигиена негіздері.
7.
 Спорт құрылыстарының гигиеналық негіздері.
8.
Жеке спорт түрлеріндегі дайындықты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
9.
Жаттығу  сабақтарын және оқу-жаттығу дайындықты ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.

СӨОЖ тақырыптары.
 
№
Тақырыбы
Мазмұны
Сағат саны
1
Мектеп гигиенасына негізделеген дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәні
Мектеп гигиенасына негізделеген дене шынықтыру және спорт гигиенасы пәнінің мақсаты, міндеті, әдістері, даму тарихы. Өсіп келе жатқан организмнің даму ерекшеліктері. Жас өспірімдердің организмінен ересек адам организмінің айырмашылықтары. Организм дамуындағы өзара байланысқан 3 фактор. Жыныс клеткасы және жыныс мүшесі. Организмнің жеке дамуы. Пренаталды, антенаталды кезең, организмнің ұрықтан кейінгі дамуы.
2
2
Ауа, судың және топырақтың гигиеналық сипаттамасы.
Адамдар тіршілігіне ауаның маңызы. Ауаның физикалық қасиеттері, химиялық құрамы. Ауаға қойылатын гигиеналық талаптар. Суға қойылатын гигиеналық талаптар. Сумен жабдықтау. Ауыз суының гигиенасы. Суды тазарту әдістері. Топыраққа қойылатын гигиеналық талаптар. Сыртқы ортаның табиғат факторларының гигиеналық маңызы және оларды мектеп оқушыларына шынықтыру үшін пайдалану.
2
3
Жұқпалы ауруларды алдын алу.
Жұпалы аурулар, олардың түрлері. Оларды емдеу, алдын алу. Ауа-тамшылы инфекцияны алдын ала емдеу. Тері аурулары. Венериолгиялық аурулар. Организмнің жұқпалы аурулардан өзін-өзі қорғау. Иммунитет. Иммунитет түрлері.
2
4
Спорт құрылыстарының гигиеналық негіздері. Оқу ғимараттары мен ондағы санитарлық-техникалық құралдарына, оқу жабдықтары және оқу құралдарына қойылатын гигиеналық талаптар.
Спорт құрылыстарына қойылатын гигиеналық талаптар. Ашық және жабық спорт құрылыстарының түрлері. Ғимарат орны мен жер участогын таңдау. Ғимарат жоспары. Жылыту. Ауа режимі. Жарық режимі. Сумен жабдықтау. Оқу жабдықтары. Жиһаздарды дұрыс іріктеу және парталарға оқушыларды дұрыс орналастыру. Жиһаздарды бөлмелерде дұрыс орналастыру. Оқулықтар, оқу-жазу саймандары, көрнекті құралдар гигиенасы.
2
5
Жеке спорт түрлерін гигиеналық тұрғыдан сипаттау.
Жеңіл атлетика түрлерінің гигиеналық сипаттамасы (жүгіру, секіру, лақтыру). Спорт ойындарының гигиеналық сипаттамасы (футбол, баскетбол, хоккей). Гимнастика, ауыр атлетика түрлеріне қойылатын гигиеналық талаптар. Қысқы спорт түрлерінің гигиенасы. Жаттығу және жарыс өткізетін орындарды гигиеналық тұрғыдан қамтамасыз ету.
2

3. СӨЖ тақырыптары
№
Тақырыбы
Бақылау түрі
Сағат саны
1
Сыртқы орта факторларымен организмді шынықтыру.
Жазбаша есеп
4
2
Сүйек-бұлшықет жүйесінің гигиенасы.
Жазбаша есеп
4
3
Салауатты өмір салтын қалыптастыру.
Жазбаша есеп
4
4
Жаттығу кезіндегі гигиеналық талаптар.
Жазбаша есеп
4
5
Спортшыларды күрделі жағдайда дайындау жүйесі.
Жазбаша есеп
8
6
Халықтық дене тәрбиелеудің гигиеналық негіздері.
Жазбаша есеп
4
7
Мектептегі санитарлық-гигиеналық тетіктерге қойылатын гигиеналық талаптар.
Жазбаша есеп
6
8
Мектептегі оқу-тәрбие процесінің гигиенасы.
Жазбаша есеп
6
9
Емтихандарды ұйымдастыруға және өткізуге байланысты қойылатын гигиеналық талаптар
Жазбаша есеп
4
10
Мектеп оқушыларының жарақатануын бодырмау, сақтандыру шаралары.
Жазбаша есеп
4
11
Мұғалімдер мен медицина қызметкерлерінің мектептегі бірлесе жүргізетін жұмыстары.
Жазбаша есеп
4
12
Мектепте жүргізілетін гимнастикалық жаттығулар өтетін орындарды санитарлы-гигиеналық тұрғыдан зерттеу.
Жазбаша есеп
4
13
Тері, оның маңызы және қызметі. Тері гигиенасы
Жазбаша есеп
4
14
Жүйке жүйесінің гигиенасы. Балаларда жоғарғы жүйке әрекетінің бұзылуы. (негативизм, невроз)
Жазбаша есеп
4
15
Ұйқы, оның физиологиялық маңызы.
Жазбаша есеп
4
16
Тірек-қимыл аппаратының гигиенасы.
Жазбаша есеп
4
ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.

Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер
1.C. Е. Советов. Мектеп гигиенасы. А., 1973.
2.М. Т. Матюшонок. Балалар мен жас өспірімдердің физиологиясы мен гигиенасы. А., 1986.
3.В. И. Беляцкая. Школьная гигиена. М., 1983.
4.А. П. Лаптев. Гигиена. М., 1990
5.А.П. Лаптев Практикум по гигиене. М.,1981
6.Попов С.Н. Общая гигиена и гигиена спорта. М., 1988
Қосымша әдебиеттер
1.Лаптев А.П. «Гигиена», М. «Физическая культура и спорт», 1996г.
2.Хрипкова А.Г. , Антропова «Возрастная физиология и школьная гигиена», М. «Просвещение», 1990 г.
3.Матюшонок М.Т. «Физиология и гигиена детей и подростков», Минск «Высшая школа», 1980г.
4.Минх А.А. «Общая гигиена», М., 1984