Физикалық терминдер мен ұғымдар. Физика және техника
Пән: Физика
Сабақ жоспары
Сабақ реті_2 _ Пәні физика _ Сынып 7
Күні__________
Сабақтың тақырыбы:
§ 2,3 Физикалық терминдер мен ұғымдар. Физика және техника.
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік мақсаты:
Табиғатта болып жатқан әр түрлі физикалық
құбылыстарды өзара байланыстыратын заңдарды ашу.
2. Дамытушылық мақсаты:
Фиизикалық ұғымдармен таныстыру олардың мағынасын
ашу. Ғылыми-техникалық жетістіктерінің
ерекшеліктеріне тоқталу.
3. Тәрбиелік мақсаты:
Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа,
отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен
әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі:
Аралас, жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау, бақылау,
сарамандақ, зертханалық, қорытындылау, тексеру және
бағалау, бекіту, қайталау.
Сабақтың әдіс-тәсілдері:
Әңгіме, лекция, кітаппен жұмыс, жаттығулар орындау.
Сабақтың көрнекіліктері:
плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, слайд.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру:
1. “Табиғат” деген сөздің мағынасын қалай түсінесіңдер?
2. Аталған құбылыстардың қайсысы электрлік құбылысқа жатады?
3. Аталған құбылыстардың қайсысы магниттік құбылысқа жатады?
4. Аталған құбылыстардың қайсысы оптикалық құбылысқа жатады?
5. Аталған құбылыстардың қайсысы жылулық құбылысқа жатады?
ІV. Жаңа материалды қабылдауға Әзірлік, мақсат қою.
Бүгінгі сабағымыздың негізгі мақсаты физикалық ұғымдармен таныстыру.
V. Жаңа материалды меңгерту:
Кейбір физикалық терминдер Физика туралы айту үшін оны зерттеп білуге
арнайы сөздер – ғылыми терминдер пайдалануға тура келеді. Мәселен, әр
түрлі заттардың: ұшақтың, адамның, доптың және т.б. қозғалысы туралы айта
отырып, физик көп жағдайда шынтуайтында ненің қозғалатындығымен
(2 сурет) санаса бермейді, өйткені бұл қозғалысты зерттеп білуде аса
мәнді болып саналмайды. Сонда ол физикалық дене (немесе әншейін дене)
қозғалады деп айтады да, дене ретінде кез келген денені ұғынады. Мысалы, 2-
суретте бірнеше физикалық денелер бейнеленген: қарындаш, су краны, су
тамшысы, ауа толтырылған резіңке шарик.Әлем кеңістігінде не бар соның
барлығын материя деп атайды. Өсімдіктер, жануарлар, планеталар, жұлдыздар,
физикалық денелерді құрайтын әр түрлі заттар: алюминий, су, ауа және т.б.
(яғни табиғатта ақиқат бар заттар) материяға жатады. “Материя” термині
бізді қоршаған ортада біздің санамызға тәуелсіз өмір сүретін нақты не бар,
соның барлығын білдіреді. Бірақ, мысалы, біздің ойымыз бен түсімізді
материалды деп есептеуге болмайды, өйткені олар тек біздің санамызда ғана
өмір сүреді.
Сонымен, біз келесі терминдермен таныстық: физикалық дене, зат, материя.
Келешекте алдымызда көптеген жаңа терминдерді білу тұр. Олармен таныса
отырып, біз ғылым тілін игеретін боламыз.
Ломоносов Михаил Васильевич (1711–1765) Орыс ғалымы, жаратылыстанушы,
ақын, суретші, орыс білімін, ғылымын және экономикасын дамытуды
жақтаушы. Архангельск губерниясының Холмогоры селосының маңындағы
Денисовқа деревнясында шаруа жанұясында дүниеге келген. “Оқуға қызығуды”
ол анасынан үйренген. Ол үшін “Білімдік қақпасы” — “Грамматика”,
“Арифметика”, “үлең әліппесі”, болды. Ломоносов 19 жасында білім алу үшін
Мєскеуге келіп, дворяндық лақап атпен Славян-грек-латын академиясына
түседі. Ломоносов үздік оқушы ретінде білімін жалғастыру үшін Петербург
ғылым академиясының жанындағы университетке жіберіледі. Одан кейін шетелге
жіберіліп, онда ол химия, физика, металлургия салаларында білімін
шыңдайды. Ол 34 жасында орыстың алғаш академиктері қатарына қосылды.
Ломоносовтың ғылыми жұмыстарының ауқымы кең. Ол физика, химия,
астрономия, география жєне филология салаларында көптеген іргелі еңбектер
жасайды. Ломоносов зат құрылымының атом-молекулалық көрінісін дамытқан,
материяның және қозғалыстың сақталу принциптерін тұжырымдаған, сондай-ақ
физикалық химия негізін қалаушы ғалым.
Құбылыстарды, олардың Ұзара байланыстарын ескеріп, талдай білген
Ломоносов астрономия саласында да бірқатар маңызды қорытындылар жасап,
ғылыми нєтижелер алады. Атмосферадағы электрлік құбылыстарды зерттей келе,
Ломоносов полярлық түннің және кометалардың құйрықтарының жарығының
табиғаты электрлік екендігін көрсетеді. Ломоносов объектінің кескінін
көрсететін көлбеу айналы шашыратушы телескоп-рефлектор жасады. Ол алғаш
болып Күн бетін буырқанған отты мұхит төрінде сипаттады. Ломоносовтың
астрономиядағы негізгі жетістігі ретінде 1761 ж. 26 мамырында жасалған
Шолпанның Күн денесінен Ұтуін бақылап Шолпан атмосферасын ашуын айтуға
болады. Ломоносов оптика саласында да бірқатар ғылыми еңбектер жасады Ол
жарықтың толқындық теориясын, сол сияқты реңдер теориясын жасады, бірқатар
оптикалық құралдар құрастырды, мысалы, телескоп-рефлектор. Осы құрал
көмегімен ол 1761 ж. Шолпанның Күн дискісінен өтуін бақылап, осы планетада
атмосфера бар екендігін анықтады.Ломоносов Россияда ғылымды, мєдениетті,
білімді дамыту үшін көп қызмет атқарды. Оның бастамасымен 1755 ж. Мєскеу
университеті ашылды. Қазір ол университет Ломоносов атына ие. Ломоносовтың
“Ост-Индияға солтүстіктен Сібір мұхиты арқылы бару” шығармасының єсерімен
1764 ж. Сібірге экспедиция жасақталды. Ломоносов Ұмірінің соңында
Стокгольм жєне Болония ғылым академияларының құрметті мүшесі болып
сайланды.
VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру:
1. “Физика” атауы нені білдіреді және оны ғылыми негізделген ғалымдарды
атаңдар.
2. Физиканың мақсаты неде?
3. Физика заңдары қалай ашылады?
4. Физикалық теориялар қалай жасалады?
5. Физикалық терминдер мен ұғымдар дегеніміз не?
6. Қандай ұғымдарға түсінік бере аласыңдар?
7. Физикалық денеге не жатады?
8. Зат дегеніміз не?
9. Неліктен физика техниканың негізі болып саналады?
VІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру
жұмыстарын жүргізу:
2 тапсырманы сыныпта орындау.
VІІІ. Үй тапсырмасын беру: § 2, 3
ІX. Баға қою.
Мұғалім: Губашева Зоя Серікқалиқызы.
Оқу ісінің меңгерушісі:__________ Галиева Күмісханым Боранбайқызы
Арайлым