Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау.
Пән: Физика
Күні: 11.03.09ж I. Сабақтың тақырыбы: §41. Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау II. Сабақтың мақстаты: 1. Білімділік. Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғаудың негізгі заңдылықтары мен ерекшеліктерін түсіндіру. 2. Дамытушылық. Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық және танымдық қабілеттерін дамыту. 3. Тәрбиелік. Оқушыларды батылдыққа, көрегендікке, еңбекшілдікке тәрбиелеу. III. Сабақтың түрі: Ашық сабақ. IV. Сабақтың әдісі: Тірек-сызбалармен, формулалармен, құрал-жабдықтармен жұмыс. V. Көрнекіліктер: Тірек-сызбалар, құрал-жабдықтар. VI. Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру. 2. Үй тапсырмасын тексеру. (тірек-сызбалар бойынша жауап беріңдер). 1- тірек-сызба 2- тірек-сызба 3. Жаңа сабақ: Техникада және тұрмыста әр түрлі тұтынушылар: қыздыру шамдары, үтіктер, электр пештері, электрқозғалтқыштары және т.б элктр құралдарын пайдаланады. Бұлар әр түрлі жалғанады. Өткізгіштерді жалғаудың тәсілдерін қарастрайық: 1-жағдай. Егер бірінші өткізгіштің соңы екінші өткізгіштің басымен, екіншінің соңы үшіншінің басымен жалғанса, онда мұндай қосуды тізбектей жалғау деп атайды (1-сурет). [pic] [pic] 1- сурет 2-сурет 2-жағдай. Егер өткізгіштердің басын бір ғана А нүктесінде, ал ұштарын екінші бір В нүктесінде жалғасақ, онда мұндай жалғауды өткізгіштерді параллел жалғау деп атайды (2-сурет). 3-тірек-сызба VII. Сабақты қорыту. 1. Есептер шығарту 1-есеп. R1 резистордағы кернеу 3 В-қа тең. R2 резистордағы кернеу неге тең? Берілгені: U1=3B; R1=1Ом; R2=4Ом т/к: U2-? Шешуі: Екі резистор тібектей жалғанғандықтан өтетін ток күші бірдей. Сондықтан өткізгіштерді тізбектей жалғау кезіндегі формулаларды қолданамыз. [pic]; [pic]. [pic] формуласынан шығатыны [pic] Жауабы: U2=12B 2-есеп. Әрқайсысы 6 Ом резистордың қосылу сызба нұсқасы суретте көрсетілген. Электр тізбегінің барлық бөлігіндегі жалпы кедергісін анықтаңдар. Берілгені: R1=R2=R3=6 Ом т/к: Rж-? Шешуі: Бұл сызбада астыңғы екуі параллаль жалғанып, үстіңгі біреуіне тізбектей жалғанаған. Сондықтан екі түрлі жалғау жағдайын қарастырамыз. [pic] [pic]; [pic] Жауабы: Rж=9 Ом 2. Тест тапсырмаларын орындату. VIII. Бағалау. IX. Үйге тапсырма. V тарау бойнша барлық формулаларды жаттау. ----------------------- Электр тогын өлшейтін құрал-Ампарметр Электр кернеуін өлшейтін құрал-Волтьметр Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші-осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура пропорционал да, өтеізгіштің кедергісіне кері пропорционал [pic] Өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қандай да бір уақыт аралығында тасымалданатын электр мөлшерінің сол уақыт аралығына қатынасын ток күші деп атайды Электр тогының өлшем бірлігі-Ампер (А) [pic] Электр кернеуінің өлшем бірлігі-вольт (В) Тізбектің берілген бөлігінде заряд орын ауыстырғанда, электр өрісінің атқарған жұмысының осы зарядқа қатынасы кернеу деп аталады [pic] ; [pic] [pic]; [pic] [pic] Өткізгіштерді параллаль жалғағанда, тізбектің барлық бөліктерінде кернеу бірдей, ал жалпы ток күші әрбір өткізгіштегі ток күштерінің қосындысына тең, жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінен кем болады. [pic] [pic] Өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток күштері тең, ал тізбекиегі жалпы кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына тең болады, ал жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады. [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]