Күні: 11.03.09ж
I. Сабақтың тақырыбы: §41. Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғау
II. Сабақтың мақстаты:
   1. Білімділік. Өткізгіштерді тізбектей және параллель жалғаудың негізгі
      заңдылықтары мен ерекшеліктерін түсіндіру.
   2. Дамытушылық. Оқушылардың ой-өрісін, шығармашылық және
      танымдық қабілеттерін дамыту.
   3. Тәрбиелік. Оқушыларды батылдыққа, көрегендікке, еңбекшілдікке
          тәрбиелеу.
III. Сабақтың түрі: Ашық сабақ.
IV. Сабақтың әдісі: Тірек-сызбалармен, формулалармен, құрал-жабдықтармен
жұмыс.
V. Көрнекіліктер: Тірек-сызбалар, құрал-жабдықтар.
VI. Сабақтың барысы:
   1. Ұйымдастыру.
   2. Үй тапсырмасын тексеру. (тірек-сызбалар бойынша жауап беріңдер).


                               1- тірек-сызба

































                               2- тірек-сызба





3. Жаңа сабақ:
    Техникада және тұрмыста әр түрлі тұтынушылар: қыздыру шамдары,  үтіктер,
электр пештері, электрқозғалтқыштары және т.б элктр құралдарын  пайдаланады.
Бұлар әр түрлі жалғанады.
    Өткізгіштерді жалғаудың тәсілдерін қарастрайық:
   1-жағдай. Егер бірінші  өткізгіштің  соңы  екінші  өткізгіштің  басымен,
екіншінің соңы үшіншінің басымен  жалғанса,  онда  мұндай  қосуды  тізбектей
жалғау деп атайды (1-сурет).
[pic]   [pic]
                1- сурет                     2-сурет
    2-жағдай. Егер өткізгіштердің басын бір ғана А  нүктесінде,  ал  ұштарын
екінші  бір  В  нүктесінде  жалғасақ,  онда  мұндай  жалғауды  өткізгіштерді
параллел жалғау деп атайды (2-сурет).

                                3-тірек-сызба











VII. Сабақты қорыту.
1. Есептер шығарту
1-есеп. R1 резистордағы кернеу 3 В-қа  тең.  R2   резистордағы  кернеу  неге
тең?
Берілгені:
U1=3B; R1=1Ом; R2=4Ом
т/к: U2-?
Шешуі:
    Екі резистор тібектей жалғанғандықтан өтетін ток күші бірдей.  Сондықтан
өткізгіштерді тізбектей жалғау кезіндегі формулаларды қолданамыз.
[pic]; [pic].   [pic] формуласынан шығатыны
[pic]
                                                            Жауабы:   U2=12B
     2-есеп.  Әрқайсысы  6  Ом  резистордың  қосылу  сызба  нұсқасы  суретте
көрсетілген.  Электр  тізбегінің   барлық   бөлігіндегі   жалпы   кедергісін
анықтаңдар.
Берілгені:
R1=R2=R3=6 Ом
т/к: Rж-?
Шешуі:
    Бұл сызбада астыңғы екуі параллаль жалғанып, үстіңгі біреуіне  тізбектей
жалғанаған. Сондықтан екі түрлі жалғау жағдайын қарастырамыз.
[pic] [pic];
[pic]
                                                             Жауабы: Rж=9 Ом
2. Тест тапсырмаларын орындату.
VIII. Бағалау.
IX. Үйге тапсырма. V тарау бойнша барлық формулаларды жаттау.
-----------------------
                    Электр тогын өлшейтін құрал-Ампарметр

                  Электр кернеуін өлшейтін құрал-Волтьметр

 Ом заңы: Тізбек бөлігіндегі ток күші-осы бөліктің ұштарындағы кернеуге тура
         пропорционал да, өтеізгіштің кедергісіне кері пропорционал

[pic]

      Өткізгіштің көлденең қимасы арқылы қандай да бір уақыт аралығында
 тасымалданатын электр мөлшерінің сол уақыт аралығына қатынасын ток күші деп
                                   атайды

                   Электр тогының өлшем бірлігі-Ампер (А)

[pic]

                  Электр кернеуінің өлшем бірлігі-вольт (В)

    Тізбектің берілген бөлігінде заряд орын ауыстырғанда, электр өрісінің
         атқарған жұмысының осы зарядқа қатынасы кернеу деп аталады

[pic]  ;  [pic]

[pic];  [pic] [pic]

Өткізгіштерді параллаль жалғағанда,  тізбектің  барлық  бөліктерінде  кернеу
бірдей, ал жалпы ток күші  әрбір  өткізгіштегі  ток  күштерінің  қосындысына
тең, жалпы кедергі әрбір өткізгіштің кедергісінен кем болады.

[pic]

[pic]

Өткізгіштерді тізбектей жалғағанда ток  күштері  тең,  ал  тізбекиегі  жалпы
кернеу оның бөліктеріндегі кернеулердің қосындысына  тең  болады,  ал  жалпы
кедергі әрбір өткізгіштің кедергілерінің қосындысынан тұрады.

[pic]

[pic]

[pic]

[pic]

[pic]