Мақал-мәтелдер: Би, Билік, Шешен
Аталыдан би қойсаң
адаспас жол мен жобадан.
Атасыздан би қойсаң
босамас аузы парадан
(Бұқар жырау).
адаспас жол мен жобадан.
Атасыздан би қойсаң
босамас аузы парадан
(Бұқар жырау).
Аянбаған жауды алар
Абайлаған дауды алар.
Абайлаған дауды алар.
Әділ бидің елін дау араламайды,
Әділ патшаның елін жау араламайды.
Әділ патшаның елін жау араламайды.
Әділ бидің өлгені — сөзінің болса жалғаны.
Ғұламаның өлгені — болмаса тәлім алғаны.
Ғұламаның өлгені — болмаса тәлім алғаны.
Әділ би халық үшін,
Залым би құлқын үшін.
Залым би құлқын үшін.
Әділсіз болса би оңбас,
Әйелсіз болса үй оңбас.
Әйелсіз болса үй оңбас.
Әулекі би ат үстінен билік айтар.
Барма ханға, өзі келер малға,
Барма биге, өзі келер дауға.
Бас-басыңа би болсаң
манар тауға сыймайсың.
Бір данаға жол берсең
жанған отқа күймейсің.
Барма биге, өзі келер дауға.
Бас-басыңа би болсаң
манар тауға сыймайсың.
Бір данаға жол берсең
жанған отқа күймейсің.
Батыр деген бір барақ ит,
екі қатынның бірі табады.
Би деген ақ шариғат,
Ілуде бір-ақ қатын табады.
екі қатынның бірі табады.
Би деген ақ шариғат,
Ілуде бір-ақ қатын табады.
Би айтқанды құл да айтады,
тек құл аузының дауасы жоқ
(Төле би).
тек құл аузының дауасы жоқ
(Төле би).
Би болған кісі бақырып бола ма екен.
Би болмақ ініден,
Белге шықпақ баладан.
Белге шықпақ баладан.
Би болмасаң болма, би түсетін үй бол.
Би болмас белін жалпақ буғанменен,
Ағармас асылы арам жуғанменен
(Әбубәкір).
Ағармас асылы арам жуғанменен
(Әбубәкір).
Бидің жолы — ақ,
Судың жолы — сара.
Судың жолы — сара.
Би екеу болса, дау төртеу.
Би жаманы дауға алдырады,
Жігіт жаманы жауға алдырады.
Жігіт жаманы жауға алдырады.
Би жоқта жораға құл жүреді.
Билік айту оңай,
Біліп айту қиын
(Шақшақ Жәнібек).
Біліп айту қиын
(Шақшақ Жәнібек).
Билік мыкты болса, тірлік құгты болады.
Би мен бектің сәні жоқ:
елін қорғай алмаса,
тура жолға салмаса,
ыстығына күймесе,
суығына тоңбаса
(Дулат).
елін қорғай алмаса,
тура жолға салмаса,
ыстығына күймесе,
суығына тоңбаса
(Дулат).
Биің қылаң болса,
елің ылаң болады.
елің ылаң болады.
Болмайтын істің басыңда болма,
Бітпейтін даудың қасыңда болма.
Бітпейтін даудың қасыңда болма.
Бұзылған елдің ішіне
сормандай би кез болар
(Толе би).
сормандай би кез болар
(Толе би).
Бұратынына бұрады,
бұрмайтынын қос қолдап ұрады.
бұрмайтынын қос қолдап ұрады.
Хан азарында қарашасымен қас болады,
Би азарында қайырымы жоқ баймен дос болады.
Би азарында қайырымы жоқ баймен дос болады.
Шешендерді сынаған тізелескен дау болар.
Ер жігітті сынаған қарсы шапқан жау болар
(Ақтамберді).
Ер жігітті сынаған қарсы шапқан жау болар
(Ақтамберді).
Шешен жауға жарамас,
Батыр дауға жарамас.
Батыр дауға жарамас.
Шешеннің күші — шындық.
Шешендіктің сәні жоқ
басына бақыт қонбаса.
Батырлықтың сәні жоқ
тұтамдап оқ жонбаса
(Дулат).
басына бақыт қонбаса.
Батырлықтың сәні жоқ
тұтамдап оқ жонбаса
(Дулат).
Шешеннің аты өлмейді,
Ғалымның хаты өлмейді.
Ғалымның хаты өлмейді.
Шешеннің нақылы ортақ,
Көсемнің ақылы ортақ
(Шәкерім).
Көсемнің ақылы ортақ
(Шәкерім).
Шешеннің сөзі дәмді келер,
ақыл берер, мәнді келер.
ақыл берер, мәнді келер.
Шешеннің сөзі мерген,
Шебердің көзі мерген.
Шешеннің сөзі ортақ,
Шебердің бөзі ортақ.
Шебердің көзі мерген.
Шешеннің сөзі ортақ,
Шебердің бөзі ортақ.
Шешеннің сөзіндей, ботаның көзіңдей.
Шешен сөз бастар,
Батыр қол бастар.
Батыр қол бастар.
Шешенің судай төгілген,
Тындаушың бордай егілген.
Тындаушың бордай егілген.
Шын би сөзіңе бағады,
Сұм би көзіңе бағады.
Сұм би көзіңе бағады.
Арайлым